شرایط مطالعه بهتر
شرایط مطالعه بهتر
«بكارگیری شرایط مطالعه یعنی بهره‌وری
بیشتر از مطالعه»
شرایط مطالعه ، مواردی هستند كه با دانستن ، بكارگیری و
یا فراهم نمودن آنها ، می توان مطالعه ای مفیدتر و با بازدهی بالاتر داشت .
در واقع این شرایط به شما یاد می دهند چگونه از
زمانهای مطالعه ، بهره‌وری بالاتری داشته باشید . به شما می آموزند قبل از
شروع مطالعه چه اصولی را به كار گیرید ، در حین
مطالعه چه مواردی را فراهم سازید و چگونه به
اهداف مطالعاتی خود برسید.
1- برای موفقیت در مطالعه ، باید درست
آغاز كنید:
یعنی برنامه درسی خود را طوری تنظیم كنید كه از خواندن
كتابها ، هدفی واضح و روشن را دنبال كنید .
- درسهای خود را طوری برنامه
ریزی كنید كه هنگام مطالعه ، ابتدا كتابهای آسان را بخوانید ، نه كتابهای
مشكل را.
- در هنگام مطالعه یك كتاب ، ابتدا از قسمت‌های آسان و جذاب
شروع كنید و بعد به سراغ بخشهای مشكل تر آن بروید . این كار را می توانید
با مرور قسمت‌های خوانده شده قبلی آغاز كنید. قسمت‌های آسان و جذاب علاقه
شما را به خواندن افزایش می دهند.
- در برنامه ریزی درسی خود ،
موضوع‌های مشابه را پشت سر هم قرار ندهید و آنها را یكی پس از دیگری مطالعه
نكنید تا حد ممكن بین آنها فاصله بگذارید.
- اگر می خواهید چند كتاب را
در یك روز مطالعه كنید ابتدا زمانهای خواندن و ترتیب قرار گرفتن آنها را
مشخص كنید و بعد به مطالعه بپردازید .
- حتی المقدور برای یك كتاب بیش
از دو ساعت وقت در نظر نگیرید . و زمانهای مطالعه را به مدتهای دو ساعته
تقسیم كنید . تصور نكنید كه هر چقدر زمان مطالعه یك كتاب بیشتر باشد بهتر
است بر عكس هر چقدر زمان كوتاه گردد و موضوع مورد مطالعه عوض گردد ، میزان
یادگیری افزایش می یابد .
- اگر می خواهید در شش روز هفته ، شش كتاب
بخوانید، هرگز هر كتاب را در یك روز نخوانید و برای شش روز ، شش كتاب در
نظر نگیرید . بهتر است هر روز را به شش قسمت تقسیم كنید و در هر قسمت ، یك
كتاب بخوانید و این روند را در شش روز هفته ادامه دهید .
- به روش
تدریجی درس بخوانید ، یعنی در طول سال تحصیلی درس بخوانید و خواندن دروس را
به شبهای قبل از امتحان موكول نكنید . مطالعه تدریجی و با تداوم در طول
سال تحصیلی بسیار بهتر از مطالعه فشرده و با تراكم در چند روز قبل از
امتحان است.
2- برنامه ریزی :
یكی از عوامل اصلی موفقیت
داشتن برنامه منظم است»
برنامه ریزی صحیح این است كه چگونه از وقت و
امكانات موجود حداكثر استفاده را ببرید . عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف
وقت شده و بازده مطالعه بسیار كاهش می یابد .
نكته ای كه در این جا قابل
ذكر می باشد اینست كه ، داشتن برنامه مهم است ولی مهم تر از آن اجراء
برنامه است .
الف )برنامه ریزی درسی :
بهترین برنامه ریزی درسی، خود
فرد است . یعنی هر شخص باید با توجه به شرایط روحی ، جسمی ، محیطی ، زمانی
،علاقه ، هدف ، نقاط ضعف و قوت خویش برای خودش برنامه ریزی كند .
ب )
كوتاه ، ساده و قابل اجراء بودن برنامه صحیح است .
یعنی هر قدر برنامه
حجیم و سخت باشد تاثیر منفی بر روحیه فرد می گذارند و به خاطر پیچیدگی شان ،
غالباً با شكست مواجه می شوند .هر قدر برنامه كوتاهتر و ساده تر باشد .
شخص راحت تر آن را در زمان تعیین شده انجام می دهد. و تجربه ای موفق در
زمینه برنامه ریزی كسب می كند . و این تجربیات موفق در رسیدن به موفقیت‌های
بعدی تاثیر بسزایی خواهندداشت .
ج ) اجراء برنامه در زمان مشخص :
وقتی
برنامه ای را نوشته‌اید . باید آن را درزمان مشخص اجرا كنید . اگر نظم
خاصی در اجراء برنامه داشته باشید ، به راحتی می توانید به اهداف خویش
برسید. كسانی كه نظم و ترتیب در اجراء برنامه را رعایت نمی كنند ، غالباً
برنامه‌های آنان با شكست مواجه می شود .
3- نظم و ترتیب :
«
اساس هر سازمانی به نظم آن بستگی دارد »
رعایت نظم از شرایط مهم مطالعه
به حساب می آید . چرا كه نظم به ایجاد تمركز حواس كمك می كند. همچنین وقتی
كه نظم بر پا شد ، یادگیری بهتر صورت می گیرد . اگر اتاق و میز مطالعه
نامنظم باشد موجب حواس پرتی و اختلال در یادگیری می شود . توجه داشته باشید
. هر جور كه مطالب را به حافظه بدهید ، بر همان اساس نیز می توانید آنها
را بازیابی كنید .
4- حفظ آرامش :
« آرامش ضمیر ناخود
آگاه را پویا و فعال می كند»
درسی را كه با آرامش بخوانید قطعاً بهتر می
توانید بیاموزید ، برای آنكه بازده مطالعه خود را بالا ببرید ، در
سخت‌ترین شرایط و حتی كوتاهترین زمان نباید مضطرب شوید و سعی كنید در این
مدت كوتاه با آرامش خاطر مطالعه كنید. مطالعه بدون اضطراب و خونسردی كامل ،
تاثیری بسیار مثبت در افزایش میزان یادگیری دارد. توجه داشته باشید كه حفظ
خونسردی و آرامش ، هرگز به معنای بی خیالی و بی حالی نیست ، بلكه به معنی
وضعیتی هوشیار همراه تمركز حواس و بدون دلهره است . روانشناسان معتقدند كه
اضطراب كم برای مطالعه و موفقیت لازم است ، زیرا شخص را به تحرك و فعالیت
وا می دارد و باعث می شود كه به طور جدی به درس خواندن بپردازد ، اما اگر
این اضطراب از حد معمول خود خارج شود و استرس و دلهره در فرد ایجاد كند نه
تنها مفید نیست ، بلكه مانع از فعالیتهای وی شده ، و حتی در جلسه امتحان
مانع از یادآوری آموخته‌های شخص می شود . نكته ای كه باید به آن اشاره كرد
این است كه در اغلب موارد ، اضطراب ناشی از تفكرات منفی شماست . وقتی كه
نسبت به امتحان تصور منفی دارید، از آوردن نمره كم می ترسید ، عواقب قبول
نشدن را در نظر می گیرید . در نتیجه تصورات منفی ، موجب اضطراب می گردند و
اضطراب سدی در راه كارایی حافظه می گردد و این عمل خود اضطراب بیشتر را به
دنبال خواهد داشت و نهایتاً اینكه این سیكل معیوب همچنان ادامه خواهد یافت .
5-
استفاده صحیح از وقت :
«بنیامین فرانكلین می گوید : پس وقت را تلف
نكنید زیرا زندگی از وقت تشكیل شده است »
استفاده صحیح از وقت و هدر
ندادن آن بسیار مهم است .چرا كه زمان از دست رفته را نمی توان مجدداً باز
یافت . زمان را نمی توان ذخیره كرد ، نمی توان خرید و یا فروخت و نمی توان
از 24 ساعت دیگران قرض گرفت زمان سرمایه ای است كه اگر مورد استفاده قرار
نگیرد ، از دست می رود در حالی كه یك سرمایه مالی این چنین نیست .
اگر
منصف باشیم با كمی دقت و تامل در می یابیم كه مشكل اصلی كمبود وقت نیست ،
بلكه در نحوه استفاده از آن است .
6- سلامت و تندرستی :
«
عقل سالم در بدن سالم است »
سلامت جسمی و روانی در یادگیری تاثیر بسزا
دارد.
7- تغذیه مناسب :
« تغذیه صحیح نقش مهمی در سلامتی
دارد.»
غذا را به موقع و سر وقت بخورید ، از خوردن غذا در ساعت‌های
گوناگون و بدون نظم و برنامه به پرهیزید . سعی كنید صبحانه و ناهار و شام
را در ساعات معین بخورید . به برنامه غذایی خود نیز نظمی خاص بدهید .
8-
تنفس صحیح :
« یكی از مهمترین اعمال بدن انسان ، تنفس است . » تنفس
عمیق باعث می شود كه ما در هر نفس اكسیژن بیشتری را به شش‌های خود برسانیم
. این اكسیژن به سلولهای مغزی كه خود ذخایر اكسیژن كمی دارند ، كمك می كند
تا فعالیت بیشتری داشته باشند . افزایش فعالیت این سلولها یعنی پمپاژ
بیشتر یونها بین دو سری غشاء سلول به خصوص برای یون‌های سدیم و كلسیم كه به
خارج غشاء می روند و پتاسیم و كلر كه به داخل آن می آیند . هرگاه تغییرات
غشاء نرون به نرون بعدی منتقل شود ، این تغییرات به نوبه خود مسیرهای جدیدی
برای انتقال از راه مدارهای عصبی می شوند و وقتی این مسیرهای جدید برقرار
شدند ، با تفكر ما فعال می شوند و خاطره‌ها را مجدداً تولید می كنند . این
فرآیند كه حافظه نام دارد كاملاً به اكسیژن نیاز دارد . به همین دلیل است
كه در هوای آلوده به دود سیگار و سایر گازهای سمی بازده یادگیری و حافظه به
شدت كاهش می یابد. از سوی دیگر تنفس صحیح و عمیق باعث می شود كه سیستم
ایمنی ما فعالتر شود . بنابراین حركات عضلانی و تنفس عمیق ، جریان لنفاوی
را به راه می اندازد و باعث می شود كه گردش خون بهتر انجام شود ، خود لنف
بهتر كار كند و سیستم ایمنی تقویت شود.
9- ورزش :
« ورزش
كلید عمر طولانی است »
شما می توانید ورزشهای دلخواه خود را انتخاب
كنید و در برنامه روزانه خود قرار دهید. به طور مثال پیاده روی یكی از
ورزشهای مفید و مناسب و در عین حال بسیار ساده و برای عموم امكان پذیر است .
علاوه
بر پیاده روی از ورزشهای مفید برای كسب تمركز فكر و پرورش حافظه « یوگا »
است یوگا به معنای تمركز نیرو در اصطلاح هندی یعنی تمركز فكر و حواس . با
انجام تمرینات یوگا می توانید تمركز حواس خود را بهبود بخشید .
10-
استراحت مغزی :
« هنگامی كه خسته هستید ، مطالعه نكنید »
برای
انجام كارهای فكری خصوصاً مطالعه باید مغز كاملاً آماده و سرحال باشد تا در
به خاطر سپردن مطالب مشكل نداشته باشد . شما می توانید از روشهای مختلف و
دلخواه خودتان برای رفع خستگی استفاده كنید ، اما یكی از روشهای مناسب برای
رفع خستگی تنفس عمیق است . همچنین یك خواب سبك و كوتاه در مواقعی كه خیلی
خسته هستید در برطرف كردن خستگی بسیار مناسب است.
11- خواب كافی :
«
خواب فراگیری و حافظه را تقویت می كند»
یك خواب 8-6 ساعته معمولاً كافی
است . بنابراین سعی كنید طوری برنامه‌های درسی خود را تنظیم كنید كه شبها
حداقل 6 ساعت بخوابید تا مغز شما به اندازه كافی استراحت كند . همچنین خواب
نیم تا یك ساعت ( ظهرها بعد از ناهار ) بسیار مناسب است.
12-
درك مطلب :
« آنچه در حافظه بلندمدت باقی می ماند ، معنی مطالب است »
سعی
كنید هنگام مطالعه ، مطالب را به خوبی درك كنید، تا بتوانید به راحتی آنها
را به خاطر بسپارید . نكته ای كه در درك معنی تأثیر بسزا دارد و بازده
مطالعه را بسیار افزایش می دهد ، یادداشت برداری مطالب خوانده شده است .
یادداشت برداری در افزایش میزان یادگیری بسیار مؤثر است .
13-
تشویق و پاداش :
«تشویق نیروهای ذهنی و روانی را به فعالیت وا می
دارد»
14- شرطی شدن :
« شرطی شدن به تمركز حواس كمك می
كند »
برای یادگیری و ایجاد تمركز حواس شرطی شدن نسبت به مكان و زمان
مطالعه نقش مهم دارد . برای آنكه تمركز حواس راحت تر به دست آید و سریعتر
برای آن آماده شوید ، باید به مكان و زمان مطالعه خود را شرطی كنید.
15-تحرك
مغزی :
« هنگام مطالعه نباید كاملاً آرام نشست »
منظور از تحرك ،
حركت كردن و راه رفتن در حین مطالعه نیست و یا هدف از حركت ، فعالیت زیاد
بدنی نیست كه در این صورت نیز تمركز حواس مختل می شود و میزان یادگیری كاهش
می یابد . اصولاً بهترین وضعیت برای مطالعه ، نشستن پشت میز است نه حركت
كردن و راه رفتن . منظور از تحرك این است كه در حین مطالعه هر چند دقیقه ،
یك بار حركتی كوچك داشته باشید تا گردش خون در مغز بهبود یابد و بهتر
بتوانید مطالب را بیاموزید . حتی با چند حركت ساده سرو بدن می توانید از
حالت ركودی و رخوت جلوگیری كرده و با تمركز بالاتری درس بخوانید.
16-
اتاق مطالعه :
« اتاق مطالعه باید آرام باشد»
اتاق مطالعه باید
ساكت و آرام و تا حد ممكن از عكس، پوستر و اشیایی كه موجب حواس پرتی می
شوند . خالی باشد.
نور اتاق باید كافی و مناسب باشد. بهترین نور برای
مطالعه روشنایی روز است . نور باید در سطح اتاق پخش گردد. بنابراین چراغ
مطالعه برای درس خواندن مناسب نیست . نور نباید كم باشد . اتاق مطالعه باید
از تهویه مناسبی برخوردار باشد.
در مطالعه فاصله چشم تا كتاب باید
رعایت شد و فاصله مناسب حدود 40-30 سانتی متر است .
میز مطالعه باید از
نظر ارتفاع وسعت و رنگ مناسب باشد.
17- زمان مطالعه :
واقعیت
این است كه هیچ زمانی به طور دقیق و انحصاری برای مطالعه وجود ندارد .
زمان
مطالعه بستگی به خودش دارد كه چه موقع از نظر جسمی و روانی آمادگی لازم را
دارید .
نكته ای كه در مورد زمان مطالعه باید رعایت كنید استراحت چه
قبل از مطالعه و چه بعد از مطالعه را باید در نظر گرفت .
نیم ساعت
مطالعه و 5 دقیقه استراحت ، روش بسیار خوبی برای مطالعه كردن است . زیرا
اولاً شما آستانه یادگیری را رعایت می كنید و ثانیاً با استراحت كوتاه ،
فرصتی برای مغز در نظر می گیرید تا به تجزیه و تحلیل اطلاعات بپردازد باید
یادآور شد كه نیم ساعت مطالعه و 5 دقیقه استراحت به این معنی نیست كه
دقیقاً بعد از نیم ساعت مطالعه حتماً استراحت كنید حال اگر چند دقیقه این
طرف و آن طرف شد ، اشكالی ندارد . اما بهتر است بیش از 45 دقیقه نشود.
منبع
:
شرایط مطالعه ؛ مولف بیژن علی پور
"شما یک مطلب علمی را هرگز نفهمیده اید مگر آنکه بتوانید آنرا برای مادر بزرگ خود بیان کنید و او متوجه شود."